افشین فلاطونی: سال ۱۳۸۷ بود. باید متن سخنرانی‌های نویسنده‌ای را پیاده می‌کردم. ساعت‌ها سخنرانی بود و قرار بود در نهایت کتابی از دلِ آن چاپ شود. نویسنده برایم بس عزیز بود. پا به سن گذاشته بود و می‌ترسیدم امروز و فردا رخت سفر ببندد. بنابراین باید با سرعت تایپ می‌کردم و سرعت، احتمال خطا را بیشتر می‌کرد. نیم‌فاصله‌ها و تنوین‌ها و کلمات تشدید‌دار سرعت کار را کم می‌کردند. سخنرانی هم پر بود از کلمات مرکب و قید و…
رفته‌رفته به این نتیجه رسیدم که بهتر است در پایان هر روزِ کاری، کلمات پُر‌بَسامد را به بخش تصحیح خودکار (Auto-Correct) واژه‌پرداز اضافه کنم. بعد از هشت ماه، شد تقریباً ۶۲۰۰ کلمه.
به برنامه‌های بازمتن (Open-Source) علاقه‌ی زیادی داشتم و آن زمان معادلِ بازمتن مایکروسافت آفیس، مجموعه نرم‌افزارِ اداریِ اپن‌آفیس (OpenOffice) بود. مقاله‌ای نوشتم و در آن با تصاویری گویا مراحل اضافه‌کردن بانک کلمات را برای کاربرانش توضیح دادم. از آن استقبال شد و تشویق شدم. با خودم گفتم، همه‌ی کاربران حوصله‌ی طی کردن آن مسیر را ندارند، بنابراین بهتر است این بانک به‌طور پیش‌فرض در خود برنامه گنجانده شود.
سخت نبود. فایل جدیدی در بخش گزارش اِشکال باز کردم و موضوع را به گوش برنامه‌نویسان رساندم. کاربران علاقه‌مند هم پشتش ایستادند و با رأی‌هایشان آن‌ها را از اهمیت موضوع آگاه ساختند. چه شوری بود!
مقاله‌ام را هم ضمیمه‌ی آن گزارش کردم. فارسی بود. انگلیسی‌اش را خواستند. دوست انگلیسی‌دانی زحمتش را کشید. مقاله‌ی انگلیسی را همراه با فایل کلمات برای برنامه‌نویس‌ها فرستادم. کوتاه‌مدتی بعد، بانک کلمات به اپن‌آفیس اضافه شد و زبان فارسی هم به فهرست زبان‌های ویژگیِ «تصحیح خودکار» این برنامه افزوده شد.
اپن‌آفیس مدتی بعد از رونق افتاد و تیم تازه‌نفس و خوش‌فکر لیبره آفیس (Libreoffice) کار را دست گرفت. خوشبختانه نه زبان فارسی را حذف کردند و نه آن بانک را. بانک کلماتْ حجیم بود و باز شدن فهرستش با قدری تأخیر همراه بود. کمی بعد، با بهینه‌سازی‌هایی که کد برنامه پیدا کرد، این مشکل هم حل شد.
اکنون جدید‌ترین نسخه‌ی لیبره آفیس نسخه‌ی ۵/۳ است و زبانِ فارسی و آن بانک در آن خوش نشسته‌اند و در این لینک شما را انتظار می‌کشند. این لینک هم بخش فارسی وب‌سایت لیبره آفیس است.
پرسش‌هایی که ممکن است به ذهن شما خطور کند:
۱ـ آیا صورت صحیح کلمات فارسی مطابق با دستور خط فرهنگستان زبان و ادب فارسی است؟
بله، منبعِ استناد املای کلماتْ کتاب «فرهنگ املایی فارسی» بوده است. با این حال اگر سهواً اشتباهی در کلمات افزوده‌شده وجود دارد، لطفاً تذکر بدهید تا اصلاح شود.
۲ـ آیا می‌شود کلمات این بانک را از دل این برنامه بیرون کشید و در برنامه‌هایی مانند مایکروسافت‌وُرد از آن استفاده کرد؟
از نظر فنی بله، اما از نظر اخلاقی نه. فایل بانک کلمات را با مجوز بازمتنِ Creative Commons منتشر کرده‌ام و استفاده از آن در برنامه‌های تجاری، با توجه به نوع مجوز، ممنوع است. این را نیک می‌دانم که کم هستند در ایران کسانی که لیبره آفیس را ترجیح دهند، اما از آن‌جا که راضی نیستم با افزودن این بانک، ناخواسته کسی را به استفاده از یک نرم‌افزارِ معمولاً قفل‌شکسته تشویق کنم، ترجیح دادم بانک را لااقل فعلاً فقط برای آفیسی بازمتن عرضه کنم. اجازه بدهید یک‌بار هم اغنیا سرِ سفره‌ی فقرا بنشینند. این را هم اضافه کنم که شرکت‌های فرصت‌طلب و راحت‌خواه اهمیتی به نارضایتی من نمی‌دهند و هیچ بعید نیست که در آینده‌ی نزدیک این بانک را به خودِ من هم بفروشند! متأسفانه برای این بخش ماجرا کاری از دستم ساخته نیست!
۳ـ اصلاً این لیبره آفیس چی هست و تفاوتش با مایکروسافت آفیس چیست؟
از زمانی که به دنیای نوشتنِ دیجیتال چشم باز می‌کنیم، بسیاری از ما تنها مایکروسافت آفیس را می‌بینیم. گمان می‌کنیم این تنها مجموعه نرم‌افزار اداری است. اما آفیس فقط «مایکروسافت آفیس» نیست. شاید اِشکال کنید که اتفاقاً ما می‌دانستیم که آفیس‌های دیگری هم هستند اما هیچ آفیسی مایکروسافت آفیس نیست. با شما هم‌عقیده‌ام و تصدیق می‌کنم که از حیث امکانات ویرایشی، مایکروسافت آفیس فعلاً بی‌رقیب است. اما
اجازه بدهید چند پرسش طرح کنم:
۱ـ شما که مجوز یا لایسِنس آن را نخریده‌اید. خریده‌اید؟
۲ـ آیا واقعاً به همه‌ی امکانات مایکروسافت آفیس نیاز دارید؟ اگر نرم‌افزار دیگری امکانات لازم را داشته باشد، واقعاً ترجیح نمی‌دهید با وجدانی آسوده از آن استفاده کنید؟
۳ـ نه تنها خودِ مایکروسافت آفیس که حتا فرمت فایل‌هایش هم انحصاری و کدبسته است. مشیِ این شرکتِ نرم‌افزاری با آزادگی کاربرش در تضاد است. کاربر را وابسته به خود نگه می‌دارد و برایش حق انتخاب دیگری قائل نیست. با این اوصاف، اگر نرم‌افزاری امکانات کافی نوشتن و ویرایش را داشته باشد، واقعاً دوست ندارید به استفاده‌کنندگان از آن بپیوندید و لذت به‌کارگرفتن یک نرم‌افزار آزاد و بازمتن را بچشید؟
اگر در پاسخ به پرسش‌های بالا با این حقیر همدل هستید، مجموعه نرم‌افزار اداری لیبره آفیس مال شماست. لیبره آفیس، همانند رقیب سرسختش مایکروسافت آفیس، از چند برنامه ساخته شده که برنامه‌ی Writer در این مجموعه معادل برنامه‌ی Word در مایکروسافت آفیس است. امکانات این برنامه تقریباً برابر است با امکانات نسخه‌ی ۲۰۰۳ مایکروسافت آفیس و حتا رابطِ کاربری یا Interface آن خیلی شبیه به آن نسخه است. این را هم اضافه کنم که در نسخه‌های بعدی، لیبره آفیس هم ظاهری شبیه به مایکروسافت آفیس پیدا خواهد کرد.
لیبره آفیس حجمی به‌مراتب کمتر از مایکروسافت آفیس دارد و معمولاً در سال ۲ انتشار جدید دارد که در هر انتشار امکانات جدیدی به آن افزوده می‌شود و تعداد زیادی از باگ‌های گزارش‌شده نیز برطرف می‌شوند.