کاغذ: آرتور کوستلر در ۱۹۳۷ به عنوان خبرنگار روزنامه نیوز کرونیکل به اسپانیا سفر کرد که در آن روزها درگیر جنگ داخلی بود. بسیاری این جنگ را پیش‌درآمد جنگ دوم جهانی می‌دانند، زیرا سرآغاز جنگ کودتایی نظامی بود که با مداخله‌ی ایتالیا و آلمان صورت گرفت و انگلیس و فرانسه و بیش از همه شوروی کمونیستی برای جلوگیری از گسترش فاشیسم خود را درگیر این جنگ کردند. علاوه بر کوستلر نویسندگان دیگری، از جمله جرج اُرول و ارنست همینگوی، به این جنگ رفتند و آثاری هم بر مبنای آن نوشتند. هرکدام از این آثار تکه‌ای از پازل جنگ اسپانیاست. از میان آن‌ها کتاب کوستلر، با نام گفت‌وگو با مرگ و همچنین گزارش جاندار اُرول، با نام به یاد کاتالونیا بیش‌تر مایه‌ای از واقعیت در خود دارند و به خاطره‌نویسی و وقایع‌نگاری نزدیک هستند.
گفت‌وگو با مرگ رمان نیست، هرچند وقایع آن پشت سر هم و به صورت قصه‌ای که آغاز و انجامی دارد روی می‌دهد. گفت‌وگو با مرگ یادداشت‌های آرتور کوستلر است از روزهایی که در زندان ارتش فرانکو، دیکتاتور اسپانیایی، به‌سر می‌بُرد. کتاب با شرح چگونگی سقوط مالاگا آغاز می‌شود. در آن روزها کوستلر در مالاگا بود و سقوطش را در حالی گزارش می‌کرد که نیروهای جمهوری‌خواه از معرکه گریخته بودند. او نیز به توصیه‌ی دوستانش می‌خواست مالاگا را ترک کند، اما در لحظه‌ی آخر قرار را بر فرار ترجیح داد. کوستلر در آن روزها عضو حزب کمونیست بود و همین کافی بود که فاشیست‌ها در بدو ورودشان به مالاگا دستگیرش کنند.
آرتور کوستلر در آغاز کتاب گفت‌وگو با مرگ سقوط مالاگا و دستگیری‌اش را روایت کرده و سپس یادداشت‌هایی را آورده که در زندان فرانکو نوشته بود. او می‌دانست که به مرگ محکوم شده است و هر لحظه منتظر بود که بی‌خبر سر وقتش بیایند و اعدامش کنند. در پایان اما حکم عفو برایش صادر شد (در نهایت او را با زندانی دیگری که در دست حکومت بود مبادله کردند). تفاوت گزارش کوستلر و اُرول از جنگ داخلی در همین است: گفت‌وگو با مرگ بیش از همه شرح درونیات کوستلر در زندان است، و به یاد کاتالونیا شرح وضع سیاسی اسپانیا. مرگ نقش برجسته‌ای در کتاب کوستلر دارد. کتاب با جمله معروف آندره مالرو آغاز می‌شود: زندگی به هیچ نمی‌ارزد، اما ارزش هیچ چیز هم به اندازه زندگی نیست.
گفت‌وگو با مرگ (شهادتنامه‌ی اسپانیا)، آرتور کوستلر، مترجمان: نصرالله دیهیمی و خشایار دیهیمی، ۲۶۴ صفحه، نشر نی
گفت‌وگو با مرگ از آن دست کتاب‌هاست که اگرچه از پایانش باخبر هستیم، اما تا پایان نفس‌هامان در سینه حبس می‌ماند. تجربیات آرتور کوستلر در طول چهار ماه در زندان‌های فرانکو، علاوه بر فراهم کردن مایه‌ی نوشتن گفت‌گو با مرگ، در نوشتن شاهکارش، ظلمت در نیمروز، نیز به کارش آمده است.