محمدحسن شهسواری: در باب تفاوت‌های جستار (Essay) و مقاله (Article) مطالب خوبی در همین فضای مجازی هست که سر شما را با آن درد نمی‌آورم. گرچه این ژانرِ نوشتاری، در غرب تاریخی چندصدساله دارد اما در ایران قدمتی چندانی ندارد. کامران فانی در یک سخنرانی، برخی نوشته‌های داریوش شایگان را جستار معرفی کرد. ایشان کسوت استادی بر تن دارند ولی اگر هم قبول کنیم آن نوشته‌های مرحوم شایگان جستار است، جستارهای خوبی نیست. آن‌چه جستار را جذاب می‌کند حرکت از امر شخصی و سپس رسیدن به امور ذهنی و کلی است. نوشته‌های شایگان فاقد آن شور فردی است. درحالی‌که بهترین جستارنویس فارسی، محمد قائد، در نوشته‌هایش این امر را به نهایت لطافت و حلاوت آورده است. از جوان‌ترها نیز چندی پیش «شمیم مستقیمی» در کتاب «درهای نیمه باز» برخی از جستارهایش را منتشر کرده است.
با انتشار مجله‌ی همشهری داستان، ما گام‌به‌گام با برخی از بهترین جستارنویسان آمریکایی آشنا شدیم. از جمله بهترین‌شان، یعنی «آرتور کریستال» بزرگ که به گمان من هنر «همینگوی» و دانش «هابرماس» و ژرف‌بینی «فوکو» را با هم دارد. از دیگر جستارنویسان درجه‌یک، «دیوید فاستر والاس» است که محال است یکی از جستارهایش را دست‌تان بگیرید و بتوانید آن را زمین بگذارید.
چندی پیش نشر محترم «اطراف» از هر کدام از دو جستارنویس پرآوازه، کتابی با سر و شکلی شکیل و جذاب و ترجمه‌های با فارسی‌های پاکیزه و درست منتشر کرد. کتاب «فقط روزهایی که می‌نویسم» از آرتور کریستال و «این هم مثالی دیگر» از دیوید فاستر والاس. توصیه‌ی اکید می‌کنم اگر هم نمی‌خواهید این دو کتاب را کامل بخوانید، جستار آرتور کریستال با عنوان «دیگر کتاب نمی‌خوانم» را حتماً مطالعه کنید. من کم مقاله و کتاب در باب رمان و تاریخش و اکنونش نمی‌خوانم. به‌جرئت می‌توانم بگویم نوشتاری به این دقیقی در مورد علل افول رمان معاصر نخوانده‌ام. این مرد حکمت باستانیان را در ذهن و زبان امروز ریخته است.
از جمله بهترین جستارهایی که در زندگی‌ام خوانده‌ام، جستار دیوید فاستر والاس در مورد «راجر فدرر»، تنیسور نامی جهان، است، اما همین نویسنده جستاری بسیار کوتاه دارد به نام «آب این است» که بعید است شما متنی معاصر با این جذابیت و عمق و ایجاز در باب اهمیت فهم دیگری خوانده باشید. هر دو جستار در کتاب «این هم مثالی دیگر» آمده است.
خلاصه آن‌که اگر می‌خواهید لحظات شیرین و در عین حال ارزشمندی برای خودتان بسازید و به ارزش کلمه ایمان دارید، خواندن این دو کتاب را از دست ندهید.