دورهی یکسالهی مدرسهی مستندسازی «خوانش» (رپرتاژ)
کارهایی که در این یک سال در مدرسه سینمای مستند میکنیم:
بسیاری از فیلمسازان مهم ایران و جهان، تنها با فیلم دیدن و فیلم دیدن و زیر ذرهبین گذاشتن فیلمها، فیلم ساختن را یاد گرفتهاند. در کلاس «تحلیل فیلم مستند»، در هر جلسه یک فیلم مستند مهم از فیلمسازان مطرح جهان را زیر ذرهبین میگذاریم و تحلیل میکنیم تا دریابیم ایدهی اصلی فیلم چه بوده، فیلمساز چگونه آن را پرورش داده و دلیل موفقیت فیلم چیست، فیلمساز از چه مصالحی استفاده کرده و چگونه توانسته است روی بیننده تاثیر بگذارد. علاوه بر کلاس خاص تحلیل فیلم مستند، دیگر کلاسهای مدرسه سینمای مستند نیز با دیدن فیلم و توجه به وجه خاصی از آن که به آن کلاس مربوط میشود، همراه است. کلاسهای فیلمبرداری، تدوین و صدا با نمایش نمونههای خوبِ این فنون همراه خواهد بود و کلاسهای تاریخ سینمای ایران و جهان نیز بر اساس تماشای فیلمهای خوب تاریخ سینما پیش خواهد رفت. باور ما این است که برای ساختن فیلم خوب باید فیلم خوب دید. جز این راهی نیست.
همهی استادان مدرسه سینمای مستند خود در کار عملی فیلمسازی مستند بوده و هستند، لذا آنچه تدریس میکنند بر تجربیات فردی خودشان در فیلمسازی مستند استوار است. کلاس خاصی نیز برای انتقال تجربهی فیلمسازان خوب ایرانی پیشبینی کردهایم، به این معنا که در هر جلسه یک فیلم مستند خوب از یک فیلمساز ایرانی شناختهشده به نمایش گذاشته میشود و سپس فیلمساز آن تجربیات خود را باز میگوید و به پرسشهای هنرآموزان پاسخ میدهد. علاوه بر این، پیشبینی کردهایم که در بسیاری از کلاسها از اساتید آن رشته دعوت کنیم تا دربارهی تجربیات خود سخن بگویند. اهل فنون فیلمبرداری، تدوین و صدای فیلم مستند در کلاسهای مربوط حضور مییابند و هنرآموزان را در تجربیات خود شریک میکنند. دمخور شدن با تعداد زیادی از اهالی فیلم مستند، برای هنرآموزان این فرصت را پیش میآورد که تصوری ملموس از فضای فیلمسازی مستند کشور به دست آورند، چرا که این فضا بیش از هر چیز با آدمهایی تعریف میشود که در آن فعالیت میکنند.
مدرسه سینمای مستند چنان برنامهریزی شده که هریک از هنرآموزان در طول دوره، فیلم مستند خود را بسازد. ثبتنام در مدرسه از طریق مصاحبه انجام میشود. باید مطمئن شویم که متقاضی شرکت در دوره حقیقتاً میخواهد فیلم مستند بسازد. داوطلب شرکت در دوره باید ایده یا ایدههایی برای ساخت فیلم مستند داشته باشد. حتا اگر او فقط به افزایش دانش نظری خود علاقهمند است، باید تمرینی فیلم بسازد. ساختن فیلم، مرحله به مرحله و تحت نظر استادانِ مدرسه سینمای مستند انجام میشود. کلاسهای ویژه برای پرورش ایدهی خام هنرآموز برای ساختن فیلم و تبدیل آن به یک طرح اولیهی قابل ارائه، طراحی شده است. علاوه بر این، هنرآموزان این امکان را خواهند داشت که مشکلات خاص خود را در زمینههای فیلمبرداری، تدوین و صدا با استادان مربوط در میان بگذارند. در ترمهای پایانی با یک برنامهریزی عملیِ چند هفتهای که به کمک استاد راهنما تهیه میشود، هنرآموزان فیلم خود را تصویربرداری و تدوین میکنند و در آخرین جلسات دوره برای همکلاسان، استادان و مدعوان دیگر به نمایش میگذارند.
این روزها دسترسی آسان به دوربین و امکانات تدوین روی کامپیوتر این توهم را دامن زده است که هرکس میتواند بیمقدمه دوربین را بردارد و فیلم خود را بسازد. مشهور است که دوربین قلم شده است. اما آیا هر آدم بیسوادی میتواند قلم به دست بگیرد و شعر و قصه بنویسد؟ برای استفاده از قلم-دوربین باید سواد داشت. سواد فیلمسازی هم آموختن فنون خاص است، هم بهرهبرداری از تجربیات دیگران و هم آموختن دانش نظری این رشته که در واقع انباشت تجربههای چندین نسل از مستندسازان جهان و ایران و حاصل اندیشیدن متفکران درباره این تجربههاست. از این جاست که کلاسهای تاریخ سینما و توجه به نگرههای گوناگون فیلم مستند در سایر کلاسها، تجربههای عملی هنرآموزان را همراهی خواهند کرد. هدف ما در مدرسه سینمای مستند این است که هنرآموزی که در پایان دوره با ساختن فیلم از مدرسه سینمای مستند فارغالتحصیل میشود، در عین حال بتواند مانند یک آدم باسواد دربارهی کار خود و مسائل عمومی فیلمسازی مستند نظر داشته باشد و اظهارنظر بکند.
همایون امامی، آرش اسحاقی، محمدرضا فرزاد، محمد حدادی، پیروز کلانتری، عطیه عطارزاده، نسیم نجفی و حمید نجفی راد شماری از استادن مدرسه سینمای مستند در این دورهی یکسالهاند.