شیرینی زبان ـ ۲۱
این روضه را نوشتم تا بگویم دلیل تعطیلی یک ماهه‌ی این ستون چه بوده. خلاصه‌اش آن‌که سخت مشغول رسیدگی به امر خوش‌نشینی بوده‌ام، وگرنه هیچ امر دیگری جز امر صاحبخانه‌ی بی‌ملاحظه نمی‌تواند ستون به این شیرینی را تعطیل کند! [ادامــه]
پس دوباره شروع می‌کنیم و این بار با معرفی دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی به قلم مرتضی قاسمی.
دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی مجموعه‌ای ست در شش جلدِ بیش‌وکم هفتصدوپنجاه صفحه‌ای، جامعِ مهم‌ترین اطلاعات ادبی فارسی، به‌صورت مقالاتی در موضوعات رجال و کتب ادبی، دستور زبان، اصطلاحات عرفانی و معانی و بیان و عروض و قافیه، قالب‌های شعری، سبک‌های ادبی، زبان‌های ایرانی، انواع ادبیات، ادبیات پیش از اسلام، اسطوره‌های ایرانی، اَعلام شاهنامه‌ی فردوسی، و برخی دیگر از اَعلام، خاصّه اَعلام قرآنی، ادبیات معاصر و احوال و آثار ایران‌شناسانی که چه در داخل و چه در خارج، در حوزه‌ی زبان و ادب فارسی تحقیق کرده‌اند. مخصوصاً ادبیات دوره‌ی معاصر از موضوعاتی ست که این دانشنامه به آن می‌پردازد و نویسندگان و شاعران این دوره و آثار آن‌ها را، چه با مقالات کلی مربوط به آن‌ها، و چه جداگانه، در مدخل‌های مستقل معرفی می‌کند. البته بنا بر تصمیم شورای علمی دانشنامه، مدخل‌های مستقل را تنها به نویسندگان و شاعران درگذشته و برجسته‌ترین آثارشان اختصاص می‌دهد.
این دانشنامه نخستین دانشنامه‌ی اختصاصی در معرفی اهمّ اطلاعات مربوط به زبان و ادب فارسی در همه‌ی شاخه‌های آن است. دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی در تألیف و تنظیم مقالات خود، از سنّت‌های جاافتاده و پذیرفته‌شده‌ی دانشنامه‌نویسی به اسلوب جدید پیروی می‌کند و بر درستی و رعایت کامل قواعد دستور زبان فارسی، پرهیز از اطناب و عبارت‌پردازی و اکتفا به عبارات ساده، روشن و قابل فهم و خالی از حشو و ابهام تأکید می‌کند. از دیگر نکات مهمّی که دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی در تألیف مقالات مدّ نظر دارد، رعایت تناسب موضوع آن‌ها ست.
این جلد از دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی شامل ۳۴۳ مدخل و به قلم ۱۳۰ تن از مؤلفان برجسته‌ی کشور است که به‌عنوان حجیم‌ترین مجلد از این مجموعه در ۸۶۰ صفحه، از اواسط حرف «ف» با مدخل «فردوسی ثانی» شروع می‌شود و با مدخل «مسرور طالقانی» خاتمه می‌یابد.
دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی به سرپرستی استاد اسماعیل سعادت تألیف می‌شود که انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی پنجمین مجلد آن را با شمارگان سه هزار نسخه و به بهای ششصد هزار ریال، در ۸۶۰ صفحه منتشر کرده است.
این یادداشت در ستون «شیرینی زبان» روزنامه‌ی اعتماد منتشر شده است. [+]
دیگر مطالب این ستون:
:: ریشه‌ی پهلوان‌پنبه و پنبه‌زدن
:: ریشه‌ی ضرب‌المثل چه کشکی، چه پشمی، چه دوغی!
:: «می‌باشد» به زبان آدمیزاد
:: این یکی شیر است که هم‌رسانی می‌شود!
:: یک فقره ویراستاری سیاسی
:: چند غلط املایی مشهور، تقدیم به سعدی، با عشق و نکبت!
:: حناق یعنی چی؟
:: یدک‌کشیِ از کجا می‌آید و به چه معنا ست؟
:: یک نامه‌ی اداری را چه‌طور می‌توان نوشت؟
:: واژه‌های قدیمی زیبا را چگونه می‌توان زنده کرد؟
:: کلنجار به چه معنا ست و از کجا می‌آید؟
:: چند نمونه از حشوهای قبیح مشهور
:: معلق‌بازی پیش غازی یا قاضی؟
:: کلمه‌ی «اختلاف»، مثالی روشن برای تنبلی زبان در روزنامه‌نگاری
:: گردن نازک زبان مادری و معیاری با عنوان سلیقه‌ی «خودم»!
:: چرا «تسلیت باد» غلط است. فعل «باد» یعنی چه؟
:: غلط‌های املایی شنیداری: راجب به، حیض انتفا، مایع حیات، قائله، اجالتاً، ضر‌ب‌العجل و…
:: معناهای واژه‌ی «انتظار» و کاربردِ غلطِ آن در موارد منفی
:: اصطلاحات و کلمات فارسی که ظاهر عربی دارند، ولی عربی نیستند
:: لشکر یا لشگر؟ در باره‌ی یک قاعده‌ی آوایی در گویش فارسی
:: در باب «جات» که علامت جمع است یا نه