خوابگرد

فرافکنی یا ظرافتِ معاون وزیر ارشاد؟

واکنش رمضان‎پور، معاون فرهنگی وزارت ارشاد به حرف و حدیث‎های موجود درباره‎ی معرفی کتاب سال از جمله یادداشت پیشین من، واکنش ابهام‎‎‎انگیزی بود. آن چه که از حرف‎های امروز او (شنبه ۱۲ بهمن ) به بحث من مربوط می‎شد، دو نکته بود. اول این که گفته بود “دولتی بودن کتاب سال یک مزیت است و نه یک ارزش منفی.” ما هم منکر مزیت این جایزه نیستیم اما وقتی فضای فرهنگی کشور آن‎قدر آلوده به دخالت بیگانگان‎با‎فرهنگ است که دستِ‎کم در مورد ادبیات، بیش‎تر مایه‎ی دردسر نویسندگان می‎شود تا خشنودی ناشی از موفقیت‎شان، ناچاریم طرفِ اهالی فرهنگ را بگیریم. مگر نبود خسرو حمزوی که برای رفع اتهامات از خود – پس از تقدیر صرف از رمانش – دوبار مجبور به نوشتن یادداشت‎هایی شد که انگیزه‎ی نگارش‎شان روح هر آزاده‎ای را می‎آزرد و حتا تا مدتی جرات بازگشت به کشور را هم نداشت؟
واما رئیس کتاب سال حرفِ عجیب، مبهم و البته شدیدا محتاطانه‎ای هم درباره‎ی معرفی‎نکردن کتاب سال در دوره‎های گذشته در حوزه‎ی ادبیات زده است مبنی بر این که “دلیل این ماجرا نگاه آرمانگرایانه‎ی داوران بوده و همین روح آرمانگرایی انتخاب آثار برگزیده را بسیار دقیق کرده و باعث‎شده در دوره‎های قبل رمان سال معرفی‎نشود.” این یک فرافکنی آشکار است و مسئولیت را گردن داوران انداختن؛ داورانی که وظیفه‎‎شان تنها انتخاب رمان برتر است و اعلام نظر انفرادی خود – مستقیما و محرمانه- به کمیته‎‎ی معرفی کتاب سال. خود ایشان هم اشاره کرده‎‎اند که داوران حتا از آراء همدیگر هم خبر ندارند. خوب است همین جا توضیح بدهم که فرم نظرخواهی از داوران دارای جدولی مفصل است و هر ردیف آن یک سقف امتیازی خاص دارد و اثری به عنوان برگزیده معرفی می‎شود که بتواند درمجموع حداقل ۹۰ امتیاز را کسب کند و تا جایی که من خبر دارم در دو دوره‎ی گذشته آثار برگزیده این ۹۰ امتیاز را کسب‎کرده‎بودند. این که درست در روز آخر کمیته تصمیم می‎‎گیرد جایزه‎‎ی کتاب سال را به رمان برتر ندهد و فقط از آن تقدیر کند، هیچ ربطی به داوران این بخش ندارد و حرف رمضان‎‎پور، برخلاف ادعای مستقل بودن کتاب سال و فارغ‎‎بودن آن از دیدگاه‎‎های سیاسی، بیش‎‎تر یک‎‎جور رد‎‎گم‎‎کردن است برای همان‎‎هایی که معاونت فرهنگی را زیر فشار می‎‎گذارند تا مبادا اثری بیرون از سلیقه‎‎ی سیاسی-امنیتی آن‎‎ها معرفی‎‎شود. با این حال حرف‎‎‎‎های معاون فرهنگی ارشاد را می‎‎‎‎توانیم هم بگذاریم به حساب ظرافتِ او در زمینه‎‎‎‎سازی برای شکستن این طلسم.
خبر تکمیلی : حسن محمودیخبرهای دیگری دارد دراین‎باره و به نقل از یک منبع آگاه گفته که احتمالا زویا پیرزاد جایزه را نخواهد گرفت. نمی‎خواهم پیشداوری کرده باشم ولی تا جایی که من خبر دارم، رمان پیرزاد تنها رمانی‎ست که شرایط احراز مقام اول را داشته است و از من می‎شنوید یا امسال هم کتاب سال در حوزه‎ی رمان اعلام نخواهد‎شد ویا اگر بشود، “چراغ‎ها را من خاموش می‎کنم” کتاب سال خواهد‎بود. منتظر سه‎شنبه ۱۵ بهمن باشید.