دیشب بختِ این را داشتم که در جشن نودوپنجمین زادروز استاد احمد سمیعی گیلانی و در میان جمعی از استادان و همکاران و دوستانم حاضر باشم. احمد سمیعی ۹۵ساله شد و از خوشبختی ما ست که با همهی ریزجثگی، گامهایش هنوز استوار است و با همهی کهنسالی، نگاهش هنوز تیز و قلمش هنوز نویسا و لبخندش هنوز پابرجا. غبطهانگیز است حال او با هفتادسال کار قلمی و این همه کتاب و آثار ماندگار. غبطهانگیز است که جشن تولد ۹۵سالگی آدم همزمان باشد با رونمایی از آثار تازهاش. از آن میان، اکنون مجموعهی دوجلدی «گلگشتهای ادبی و زبانی»، شامل ۱۶۰ عنوان مقالهی احمد سمیعی هم در دسترس ما ست. مقالاتی در بارهی ادبیات و زبان، نقد و بررسی متون، زیباییشناسی و فلسفه، ویرایش، ادبیات معاصر و… که زحمت گردآوری و تنظیم و تدوین آنها بر عهدهی سایه اقتصادینیا بوده است.
این چند سطر از مقدمهی این کتاب را از زبان خود احمد سمیعی بخوانید تا به من حق بدهید که بر صفت «غبطهانگیز» اینهمه تأکید دارم:
اکنون که، به همت انتشارات هرمس، مجموعهی مقالات به این قلم، اعم از ترجمه و گزارش و تألیف و تصینف، دیل چند عنوان چاپ میشود، کارهایی تازه در برنامه دارم که برخی از آنها نزدیک به پایان گرفتن است و، برای برخی دیگر، موادّی فراهم آمده یا طرحی تفصیلی تهیه شده است. در خودِ ذکرْ ترجمهی اثری ست مهم در زیباشناسی که تنها برگرداندن پارهی کوتاهی از آن باقی مانده است. نگارش تخصصی در بارهی روش تاریخ ادبیات نگاری نیز در برنامهی آتی کار پژوهشی و نگارشی این قلم پیشبینی شده است که امیدوارم عمر اجرای آن را کفاف دهد.
در جشن تولد احمد سمیعی شماری از بزرگان و یارانش و نیز برخی از دانشجویانِ حالامقامیافتهاش سخن گفتند. استادان حسین معصومی همدانی، ابوالفضل خطیبی، علی صلحجو، حسن میرعابدینی و هومن عباسپور شماری از مهمانان بودند که جایگاهش برجستهاش را ستودند و خاطراتی از سختکوشی او روایت کردند. اما خودِ استاد سمیعی ما را برد به دورهی رضاشاه و رشتِ آن روزگار و محلهها و مدارس آن. همچون همیشه از خاطراتش گفت و هر جا گریزی زد به این قیاس که هر چه در آن دوران زندگیها سختتر بود، دریافتها برای اهل علم بیشتر بود؛ برخلاف امروز که امکانات بسیار است و زندگیها بسی آسانتر از گذشته، اما دریافتها کم.
احمد سمیعی خود شخصیتی ست مثالزدنی در جامعنگری و چندجانبهنگری که برآمده از زیست هشیارانه در انواع زمینههای دانش زبان و ادبیات است. در جدال همیشگی زبانشناسان و ادیبان، کیست که او را شاخص میانهروی در مواجهه با زبان و ادبیات نداند. همچنانکه در کنار این همهکار، برپاگرِ گروه ادبیات معاصر در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی بوده و ادارهی آن نیز هماکنون بر عهدهی خود او ست. گروهی که در دو شاخهی شعر و ادبیات داستانی کار میکند. احمد سمیعی توجه ویژهای به ادبیات داستانی معاصر، خصوصاً رمان دارد و حتا کارهای تازهنشر را بسیار میخواند و از هر فرصتی برای توجه دادن دیگران به ادبیات معاصر استفاده میکند.
آیین زادروز احمد سمیعی در زادگاهش رشت، به همت مؤسسهی غیردولتی معیار سخن و با همکاری مدیرکل فرهنگ و ارشاد گیلان برگزار شد. در پایان برنامه، احمد سمیعی کیک تولد ۹۵سالگیاش را در حضور یاران و همکارانش برید و در رستوران هتل شبستان رشت گرد هم شام خوردیم و گفتیم و خندیدیم و شب بارانی رشت را با لبخند و امید به آخر رساندیم. عمرش دراز باد و تندرستیاش پایدار.