رضا شکراللهی: در ادامه‌ی واکنش‌های انتقادی به اعطای نوبل ادبیات به پتر هانتکه، یک روزنامه‌ی سوئدی از امضای طوماری با بیش از ۳۵ هزار امضا خبر داد که امضاکنندگان آن خواستار پس گرفتن نوبل از این نویسنده‌ی اتریشی متهم به «دفاع از نسل‌کشی در صربستان» شده‌اند.
با این حال، آکادمی سوئد و برخی اعضای کمیته‌ی ادبیات نوبل همچنان از اعطای نوبل به پتر هانتکه به‌شدت دفاع می‌کنند و می‌گویند او سزاوار این جایزه بوده است.
بنا به گزارش روزنامه‌ی سوئدی داگنز نوهتر و به‌نقل از روزنامه‌ی گاردین، ماتس مالم، دبیر دائمی آکادمی سوئد، و اریک رونه‌سون، یکی از اعضای آکادمی، اذعان کردهاند که برخی سخنان هانتکه قطعاً تحریک‌آمیز و نامناسب و مبهم بوده، با این حال تأکید کردهاند که این واکنش‌ها بر پایه‌ی موج احساسی رسانه‌هاست و «هیچ نوشته یا مدرکی پیدا نکرده‌اند مبنی بر این‌که او به جامعه متمدن و اصل ارزش برابر همه‌ی انسان‌ها حمله کرده باشد.»
پیشتر نیز آقای رونه‌سون در مصاحبه با این روزنامه‌ی سوئدی گفته بود «اگر نویسنده‌ای ادبیات را همچون یک ابزار به‌کار بگیرد برای حمله به توصیفی که خود از بنیاد ساختار دولت ما می‌کند، یا حمله به برابری ارزش و حقوق انسان‌ها، آن‌وقت مسئله برای او سیاسی می‌شود» و اضافه کرده بود که پتر هانتکه به این امور احترام می‌گذارد.
منتقدان ادعا می‌کنند آقای هانتکه در دهه‌ی ۱۹۹۰ در جریان جنگ بالکان جانب رژیم اسلوبودان میلوشویچ، رئیس‌جمهور سابق صرب‌ها، را گرفت و در چند سخنرانی و اظهارنظر عمومی گفت که مسلمانان سارایوو خود عامل قتل‌عام و کشتار خود بوده‌اند و در سربرنیتسا اصلاً قتل‌عامی رخ نداده است.
آنچه مسلم است این‌که پتر هانتکه مادری اسلوونیایی (یوگسلاوی) داشته، در کتاب مجموعه‌جستار خود در سال ۱۹۹۶ واقعیت‌های نسل‌کشی در سربرنیتسا را به چالش کشیده، هنگام تدفین میلوشویچ در سال ۲۰۰۵ سخنرانی کرده و در سال ۲۰۰۶، وقتی منتقدان خطاب به او از اجساد قربانیان به‌عنوان شواهدی از این نسل‌کشی یاد کردند، پاسخی رکیک به آن‌ها داده است.
پس از اعلام آقای هانتکه به‌عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۱۹، رسانه‌های صربستان اقدام آکادمی نوبل را ستودند، ولی نویسندگان و نهادهای مشهوری چون سلمان رشدی و انجمن قلم آمریکا به‌تندی از این تصمیم کمیته‌ی ادبی نوبل انتقاد کردند.
کنایه‌آمیزترین واکنش اما متعلق بود به الکساندر هِمون، نویسنده بوسنیایی-آمریکایی، که پتر هانتکه را «باب دیلنِ توجیه‌گران نسل‌کشی» نامید.
همه‌ی این واکنش‌ها در حالی رخ می‌دهد که پس از ماجرای رسوایی جنسی و مالی همسر یکی از اعضای زن آکادمی و تعطیلی موقت جایزه‌ی نوبل ادبیات، آندرس اولسون، رئیس کمیته‌ی ادبی، اعلام کرده بود وقت آن است که این آکادمی «چشم‌اندازی وسیع‌تر و فراخ‌تر» را ببیند و از «اروپامحور» و «مردمحور» بودن فاصله بگیرد.
اما عملاً انتخاب پتر هانتکه، که هم «مرد» است و هم «اروپایی»، گویی به این معنا بود که این آکادمی چندان هم وعده‌های خود را جدی نگرفته است. حتا انتخاب همزمانِ اولگا توکارچوک به‌عنوان برنده‌ی نوبل ادبیات ۲۰۱۸ که با استقبال عمومی روبه‌رو شد نیز نتوانست از فشارهای انتقادی بر آکادمی سوئد بکاهد.
علاوه‌بر ماتس مالم و اریک رونه‌سون، دو تن از اعضای کمیته‌ی ادبی نوبل نیز از انتخاب پتر هانتکه دفاع کردهاند. هنریک پترسن، یکی از این اعضا، گفته است «یقین دارم که در طول ۵۰ سال… پتر هانتکه، دقیقاً مانند بکت، یکی از بدیهی‌ترین انتخاب‌های آکادمی سوئد بوده که تاکنون رخ داده است».
آقای پترسون همچنین گفته است که حمایت پتر هانتکه از صربستان به‌غلط فهمیده شده و حرف او این بوده که دیدگاه‌ها و نظرات صربستان در مورد نسل‌کشی در بالکان در رسانه‌های آلمانی و اتریشی نادیده گرفته شده است.
ربِکا شِرده، دیگر عضو کمیته‌ی ادبیات نوبل، نیز در روزنامه سوئدی داگنز نوهتر ضمن غیرسیاسی توصیف کردن نوشته‌های آقای هانتکه و دفاع از انتخاب او برای نوبل ادبیات نوشته است: «وظیفه‌ی ادبیات تأیید و بازتولید عقاید اخلاقی و قضاوت‌های جامعه نیست.»
خانم شِرده همچنین اضافه کرده که «نمی‌خواهد بابت مسائل حیرت‌انگیزی که هانتکه قطعاً گفته و یا انجام داده عذرخواهی کند… و او بدون شک سزاوار جایزه‌ی نوبل است.»
در این میان، خود پتر هانتکه گویی می‌کوشد با سکوت از این مهلکه بگریزد. او در واکنش به هجوم خبرنگاران برای کندوکاو در دیدگاه‌های سیاسی‌اش گفته است که هرگز با خبرنگاران صحبت نخواهد کرد.
روزنامه‌ی گاردین به‌نقل از آقای هانتکه نوشته است: «من جلوی درِ باغم در برابر ۵۰ روزنامه‌نگار ایستاده‌ام. همه‌ی آن‌ها فقط سؤال می‌کنند در حالی که حتا یک نفرشان هم نه آثار مرا خوانده و نه می‌داند که من چه نوشته‌ام.»
پتر هانتکه هفته‌ی پیش هم گفته بود «من از تبار تولستوی و هومر و سروانتس‌ام. راحتم بگذار و از این چیزها از من نپرس».
بدون نظر