اسلام و جنگ آلمان نازی

نشر ثالث به‌تازگی ترجمه‌ی کتابِ اسلام و جنگ آلمان نازی نوشته‌ی دیوید معتدل را روانه‌ی بازار کرده است. خبر را دوستِ مترجمم، هوشنگ جیرانی، داد که از مدت‌ها پیش برای ترجمه‌ی آن دست‌به‌کار شده بود و حالا گذاشتش کنار.

این کتاب در موضوعِ نحوه‌ی استفاده آلمان نازی از اسلام برای توسعه‌طلبی اهمیتِ بسیار دارد. فقط حواس‌تان را جمع کنید موقعِ خریدِ این کتاب سرتان کلاه نرود، چون نسخه‌ای که با چهار-پنج هزار کیلومتر فاصله به دستِ ما رسید، صفحاتِ ۱۷ تا ۳۲ را ندارد و به جای آن‌ها صفحاتِ دیگری از این کتابِ ۵۸۸ صفحه‌ای به‌تکرار صحافی شده!

دیوید معتدل تاریخدان و استادیار ایرانی‌تبار دانشگاه اقتصاد و علوم سیاسی لندن در رشته‌ی تاریخ بین‌الملل است. او در دانشگاه‌های فرایبورگ، بازل و کمبریج تحصیل کرده، و «اسلام و امپراتوری‌های اروپا»، اسلام و جنگ آلمان نازی و «در راه پیامبر و پیشوا: جهان اسلام و رایش سوم» مهم‌ترین آثارِ او هستند.

کتابِ اسلام و جنگ آلمان نازی که در ایران با عنوانِ «دنیای اسلام و جنگِ آلمانِ نازی» منتشر شده، نخست در سال ۲۰۱۴ به زبان انگلیسی منتشر شد و سپس نسخه‌های آلمانی و فرانسوی آن نیز به چاپ رسید. مترجمِ این کتاب ایرج معتدل است، یعنی پدرِ دیوید معتدل. برای همین، می‌توان نگرانِ کیفیت ترجمه نبود.

ناشر در معرفی کتابِ اسلام و جنگ آلمان نازی چنین آورده:
وقتی آتشِ جنگِ جهانی دوم زبانه کشید و ارتش‌ها برای پیروزی بر دشمن به هر ابزاری چنگ می‌زدند، رقابتی میان قدرت‌ها برای جلب‌نظرِ مسلمانان و بسیج آن‌ها در جبهه‌ی خودی درگرفت.
آلمان با پیشروی در شمالِ آفریقا و نیز در اروپای شرقی و قفقاز وارد سرزمین‌های مسلمان‌نشین شد و برای این‌که جبهه و پشت‌جبهه را ایمن و استوار نگاه دارد، باید به دو هدف دست می‌یافت: نخست باید رابطه‌ی خوبی با مسلمانان برقرار می‌کرد تا نارضایتی میان‌شان ایجاد نشود؛ و دوم، با توجه به وخامتِ وضعیتِ جبهه‌ها، باید مسلمانان را برای خدمت در جبهه‌ی آلمان ترغیب می‌کرد.

رهبرانِ نازی برای تحقق این دو هدف می‌کوشیدند وجهه‌ای نیک از خود نزد مسلمانان ترسیم کنند و پیوسته یادآوری می‌کردند که آلمان آزادیِ دینی و سیاسی برای مسلمانان به ارمغان می‌آورد: آزادی سیاسی از سلطه‌ی بریتانیا و آزادی دینی و سیاسی از سلطه‌ی کمونیست‌های ملحد.

آلمانی‌ها برای برقراری رابطه‌ی دوستانه با مسلمانان تمهیدات فراوانی اندیشیدند و حتا به سربازان خود آموزش دادند در مناطق مسلمان‌نشین چگونه رفتار کنند تا هیچ مسلمانی آزرده‌خاطر نشود.

حبیب حسینی‌فرد هم سال گذشته در این‌جا یادداشتِ مبسوطی با عنوانِ «هیتلر، جهاد و حوریان بهشتی» بر پایه‌ی این کتاب نوشت که پیشنهاد می‌کنم بخوانید.

فصل آخر کتابِ اسلام و جنگ آلمان نازی به موضوعِ «استفاده ابزاری از اسلام توسط قدرت‌های بزرگ» در دورانِ پس از جنگ اختصاص دارد، که بعدها آمریکا در این استفاده، از جمله در افغانستان و خاورمیانه، نقشی برجسته یافت و هنوز هم این منطقه به‌گونه‌ای درگیر پیامدهای چنین استفاده‌های ابزاری است، با این تفاوت که، در دوران متأخر، این رویکرد به سیاستِ اصلی و رسمیِ برخی قدرت‌هایِ خود منطقه بدل شده است.