با انتشار بیانیه‌ی هنرمندان خطاب به رئیس‌جمهور برای پیوستن به کنوانسیون برن (کپی‌رایت)، فهمیدم که روزبه رحیمی‌نژاد فیلم مستندی را با همین موضوع و به بهانه‌ی آثار لاله اسکندری و عرفان نظر آهاری ساخته و خصوصی هم اکران هم شده. در فارسی برای «کپی‌رایت» انواع و اقسام معادل‌ها را به کار می‌بریم، از حق مؤلف گرفته تا حق تکثیر و حق بازنشر و حق مادی و معنوی و حق پدیدآورنده و… با این تشتت، نمی‌دانم چرا هنوز مقاومت می‌کنیم در برابر پذیرش رسمی خودِ واژه‌ی «کپی‌رایت»، خصوصاً در زمانه‌ای که این اصطلاح را حتا در زبان عادی روزمره و گفتاری هم به‌راحتی به کار می‌بریم تا جایی که حتا وقتی جوکی تازه هم تعریف می‌کنیم، تهش می‌گوییم «کپی‌رایتش محفوظه ها!» ولی آیا این تشتت در معادل‌های کپی‌رایت و این مقاومت رسمی زبانی باید باعث بشود به ترکیب حشوآمیز خنده‌دار «حق کپی‌رایت» برسیم؟ آن هم در حد نام یک فیلم؟
روزبه رحیمی‌نژاد نام فیلمش را گذاشته «حق کپی رایت محفوظ است؟» و خبرگزاری‌ها و مطبوعات هم ترکیب «حق کپی‌رایت» را در توضیح خبر اکران فیلم و انتشار بیانیه هم تکرار کرده‌اند. پیشتر در باره‌ی این جور حشوهای قبیح و از سر ناآگاهی نوشته‌ام. حشوهایی هم هستند بسیار رایج در زبان روزمره که به نظر می‌رسد دیگر باید سر تسلیم در برابر آن‌ها فرود آورد، مثل: فلانی ۴۷ سال سن دارد؛ برعلیه؛ آن‌چه که و… حشوهایی هم هستند که جنبه‌ی طنزآمیز پیدا کرده‌اند، مثل: سنگ حجرالاسود و دو طفلان مسلم. اما وقتی «حق کپی‌رایت» به جای خودِ «کپی‌رایت» بر زبان روزمره جاری نیست و مردم و هنرمندان یا خودِ «کپی‌رایت» را تنها و به‌درستی به کار می‌برند یا در هر مقامی یکی از معادل‌های آن را، گذاشتن آن برای عنوان یک فیلم، ابداعی ناآگاهانه است که لابد خودش کپی‌رایت دارد و حقوق آن را باید به نام پدیدآورنده‌ی این فیلم زد!
پ.ن:
«کپی‌رایت» به حق انحصاری پدیدآورنده‌ی اثر برای بهره‌برداری مادی و معنوی از اثر ادبی، هنری یا صنعتی خود می‌گویند. کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری، یک معاهده‌ی بین‌المللی در خصوص حق تکثیر و حق مؤلف است که اولین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ (شهریور ۱۲۶۵ شمسی) تدوین و تصویب شد. کنوانسیون برن کشورهای امضاکننده را ملزم می‌کند که آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای امضاکننده را هم‌چون آثار پدیدآورندگان تبعه‌ی خود مورد حمایت کپی‌رایت قرار دهد. این پدیدآورنده کسی ست که دارای تابعیت یکی از کشورهای عضو است یا اگر دارای چنین تابعیتی نیست، اثر خود را برای نخستین بار در یکی از کشورهای عضو اتحادیه منتشر می‌کند، یا اقامتگاه وی در یکی از کشورهای عضو اتحادیه است. مطابق با کنوانسیون برن، حمایت کپی‌رایت خودبه خود باید فراهم آید و هیچ لزومی به ثبت رسمی آثار در کشورهای دیگر برای برقراری این حمایت نیست.
بدون نظر