۱) مجید جلیسه: نه قصد اغراق دارم نه قصد سیاه‌نمایی نه قصد بالابردن سلسله‌ی قاجار نه قصد درهم کوبیدن انقلاب اسلامى. اساساً وظیفه‌ی من به عنوان یک تاریخ‌نگارِ چاپ و پژوهشگر عرصه‌ی کتاب، بیان حقایق مکشوفه از گستره‌ی پژوهشى‌ام در میان متون تاریخى ست و بس. حالا تو خواهى پند گیر، خواه ملال!
در سال ۱۳۸۹ش. مقاله‌اى با نام «شمارگان در کتاب‌هاى چاپ سنگى» در شماره‌ی ۱۵۹ مجله‌ی کتاب ماه کلیات منتشر نمودم که طى آن به بررسى تیراژ کتب چاپ سنگى در فاصله‌ی سال‌هاى ۱۲۵۹ق. تا ۱۳۴۴ق. پرداختم. علت آغاز این بررسى از سال ۱۲۵۹ق. مستند نمودن میزان تیراژ است، که در این تاریخ براى اولین بار در کتاب «عقاید حقه» نوشته‌ی محمدکاظم رشتى، تیراژ کتابى دقیقاً به تعداد ۵۵۶ نسخه ذکر مى‌شود.
نسخه‌اى که تصویر آن را می‌بینید، و البته بعد از نگارش مقاله بدان دست یافتم، در همین سال ۱۲۵۹ق. چاپ و انتشار یافته و در ترقیمه‌ی آن اطلاع از انتشار دو کتاب «تذکرهالائمه»ی علامه‌ی مجلسى با تیراژ ۱۲۵۰ جلد و تاریخ معجم با تیراژ ۱۰۰۰ جلد گزارش شده است. نتیجه‌ی مقاله من این بود که به طور متوسط تیراژ کتاب در دوره‌ی قاجار بین ۵۰۰ تا ۷۵۰ جلد بوده است. این در حالى ست که آمار دارالخلافه‌ی تهران، حدوداً ده سال بعد، یعنى ۱۲۶۸ ق. که براى اولین بار آمار مستندى از آن در دست داریم، ۱۵۵۷۳۶ نفر بوده است.*
در حال حاضر طبق آخرین آمار ارائه شده، تهران تا پایان شهریور سال ۱۳۹۰ ش. داراى ۱۲۲۲۳۵۹۸ نفر جمعیت بوده است. یعنى در سال ۱۲۶۸ق. به ازاى هر ۲۱۰ نفر یک کتاب در تهران به چاپ مى رسیده است. این در حالى ست که اگر متوسط تیراژ کتاب در تهران ۱۳۹۰ش. خوشبینانه ۳۰۰۰ نسخه در نظر گرفته شود. به ازاى حدوداً ۴۰۷۴ نفر، یک کتاب چاپ مى‌گردد.
* آمار دارالخلافه تهران. سیروس سعدوندیان؛ منصوره اتحادیه. نشرتاریخ ایران، ۱۳۶۸ ص ۳۴۶
** مقاله‌ی من در خصوص شمارگان کتب چاپ سنگی [+]
۲) Pooya zar: مطابق آمارهای رسمی، سال پیش ۱۶۶ میلیون جلد کتاب تو ایران چاپ شده. همیشه یکی از سؤالایی که تو ذهنم داشتم این بوده که با وضع کتابخونی فاجعه‌ی این مملکت، این آمارهای عجیب از کجا می‌آن؟ تا این که داشتم مصاحبه‌ی سال پیش شجاعی صائین، مسئول برگزاری جایزه‌های ادبی وزارت ارشاد رو می‌خوندم (که الان شده رئیس اداره‌ی کتاب وزارتخونه)، یه جای مصاحبه می‌گه: “میانگین تیراژ کتاب‌ها در سال گذشته ۲۷۵۰ نسخه بود. البته در این ۲۰۰۰ و اند، کتاب‌های درسی ما هم هست.” [+]
در واقع برای این که آمار رو ببرن بالا، تعداد کتاب‌های درسی رو قاطی آمار تیراژ اصلی کتاب می‌کنن. پس اگه بخوایم آمار تیراژ واقعی رو دربیاریم، این طور می‌شه:
آمار کل کتاب‌های چاپ‌شده‌ی سال پیش: ۱۶۶ میلیون نسخه [+]
آمار کتاب‌های درسی چاپ‌شده‌ی سال پیش: ۱۳۱ میلیون نسخه [+]
آمار واقعی چاپ کل کشور بعد از کسر: ۳۵ میلیون نسخه
آمار تیراژ متوسط کل کشور بعد از کسر: هر کتاب ۵۵۵ نسخه
بدون نظر